Risâle-i Nur ve TasavvufRisâle-i Nur ve Tasavvuf
Tasavvuf Batılı yazarlar tarafından İslâm mistisizmi olarak adlandırılır. Oysa tasavvuf aklın ürünüolan felsefenin mistik görünümü değildir. Vahyi temele sahip olan İslâm dininin, insan ruhundaki ihtiyaçlara cevapveren hakikatlerin bireysel bir şekilde yaşandığı, yaratıcıya ulaşmanın yada Yaratıcının rızasına ulaşmanınhedeflendiği bir oluşumdur. Kâinattaki düzen ve intizama ilgisiz kalamayan insan varlığın özünü, nesneleri, kâinatınsırrını ve kendisini keşfetmeyi amaçlamış ve bu arayış karşımıza sanat, macera, itikat hatta bazen isyan olarakçıkmıştır. Tasavvuf ise Müslüman toplumlarda ruhun ihtiyaçlarının farkında olan kimselerin vahyi temel alarakYaratıcıya kavuşma iştiyaklarından dolayı ortaya çıkan, kendi içerisinde kaideleri olan bir disiplin olarak adlandırılabilir.Tasavvufta mistik tefekkür vardır fakat tasavvuf mistisizm olamaz.
Mutasavvıflar tasavvufu meşrepleri gereği farklı şekillerde tarif etmişlerdir. Buna onların kâinatabakış farkı ve esmâya mazhar oluşlarının aynı olmayışı neden olmuştur. Buna rağmen tasavvuf şu şekilde tanımlanabilir:Tasavvuf, Kitap ve sünnete tam ittiba ile ahlâklanmak, masivayı terk ederek Allah’ın rızasına nail olmayı amaçlamakve bu ali makama ermek için adi huyları terk ederek yüksek ahlâka bürünmek ve Allah’ın iradesine tam teslim olmaktır.Nitekim İmam-ı Gazali tasavvufu "kalbi Hakk’a bağlayıp, masiva ile ilgiyi kesmektir" şeklinde tarif etmiştir.
Tarikat ise (tasavvuf literatüründe) tasavvufun amaçladığı neticeleri elde etmek için takip edilen yolmânâsındadır. Mutasavvıfların tanımlamalarından çıkan sonuca göre tasavvufta Kitap ve sünnet, nafile ibadet,zikir, evrad ve bazı nefsi arzuları (yeme, içme, uyuma, mal hırsı vb.) gemlemek çok önemli bir yere sahiptir. "Rızamakamına" bu prensiplere bağlı kalınarak ulaşılmak amaçlanmıştır.
Nafile ibadet, zikir ve evradla hakikate ulaşmayı amaçlayan mutasavvıflar (mânevî cihad ile kalbiterbiye etmek, -Telviat-ı Tis’a’daki tabiriyle- kalbi işlettirerek hakaik-i imaniyeye müteveccih olma) Kur’ân ve hadistenaldıkları feyz ile İslâm Tasavvufu vücuda getirmişler ve bu sahada bir çok ahlâki kitap yazmışlardır.Suhreverdi’nin Avarifü’l Maarif’i, İmam-ı Rabbani’nin Mektubat’ı, İmam-ı Gazali’nin İhya u Ulumiddin’i bunlardansadece birkaçıdır. Mutasavvıflar hak ve hakikati arayan filozoflardan ve mütekelliminden (kelâm alimlerinden) ayrıdırlar.Sadece akıl ile hareketi benimseyen filozoflar, vahyi bir temele sahip olmakla beraber, yine akıl ve hüccetle hakikate ulaşmayıamaçlayan kelamcılar nafile ibadetlerle, zikirle, evradla hakikate ve rızaya ulaşmayı amaçlayan mutasavvıflardan ayrılırlar.Bu yüzden mutasavvıfları değerlendirirken bu metod farklılığı dikkate alınmalıdır.
Kuşadalı İbrahim tasavvufu üç devreye ayırmaktadır.
I. İlk Devir veya Tekke Öncesi Devir
i. Nebi Devri veya Asr-ı Saadet
ii. Zühd ve Zahidler Devri
II. Tekke Devri
i. Tarikat Öncesi (Klasik) Devir
ii. Tarikatlar Devri
III. Yeni Devir (Tekke sonrası Devir)
İlk devir, İslâm toplumunda hayatın Peygamberi örnek alarak sürüp gittiği devirdir. Bu devirde rehberve kaynak tektir: Hz. Muhammed. İnananlar Hz. Peygamberi örnek alarak kullukta bulunmuşlardır. Farz ve vacip emirleriniHz. Peygamberden aldıkları gibi, Hz. Peygamberin nafile ibadet ve tespihlerini de örnek almışlardır.
Hz. Peygamber’in vefatından sonra zühd ve zahidler devri Tabiin dönemine rastlar. Tabiin sahabelerden dersalanlara veya en azından onlarla görüşenlere verilen addır. Bu devrin önemli ve saygın mutasavvıflarından bazılarışunlardır: Hasan Basri, Üveys Karani, Said b. Müseyyeb, Said b. Cübeyr, Malik b. Dinar, İbn Sirin.
Zahidler döneminin önemli özellikleri zühd, korku ve yabancılaşmalara reaksiyondur. Zira bu dönemde İslâmtoplumunu "dinde lakaytlık hastalığı" sarmaya başlamıştır. Zühd devrini temsil edenler ise bu lakaytlığıntam tersine dine "sımsıkı" sarılmayı amaçlamışlardır. Bu dönemde Emeviler’in "dünyevîleşme rüzgârları"toplumu olumsuz etkilemiş ve bu dünyevileşmeye sırt çeviren hubb-u cahdan, hubb-u dünyadan, şöhretten, dünyadan eletek çeken, iktisadı prensip edinen, bazen de fakirliği tercih eden kişiler ortaya çıkmıştır. İşte bunlar ZAHİDLERDÖNEMİ mutasavvıflarıdır.
Hicri 100. yılda ölen ünlü bilgin-zahid Said b. Müseyyeb, Emevi Halifesi/hükümdarı Abdülmelik binMervan’a biate çağrıldığında "bir düşüneyim" der. Bunun üzerine yakalanır, kırbaçlanır, üstü başıyırtılır ve zincire vurularak sokaklarda dolaştırılır. Bu sırada kendisini tanıyan bir kadın şöyle seslenir:"Bu zillet ne ey Said!" Said kadına şöyle cevap verir: "Biz, esas zillet olan Abdülmelik’e biatten kaçınarakbu hali seçtik." İşte Said b. Müseyyeb’in bu anlayışı zühd hareketinin hamiyet-i İslâmiyeden kaynaklandığınınbir delilidir.
Bu devirde fıkıh allameleri de yetişmiştir. İmam-ı Azam’ın ünlü Fıkh-ı Ekber’i bu dönemineserlerindendir. Ancak şu unutulmamalıdır ki, İmam-ı Azam bir mutasavvıf değildir. Ancak nafile ibadete çok riâyetetmiştir. Yani zahidler devrinin özelliği İslâm’ın asr-ı Saadetteki saflığını muhafaza etme gayretinde olanlarınyaşamış olmasıdır. Bu devir mutasavvıf ve alimleri bu ideal için zaman zaman Emevi otoritesiyle ters düşmüşler vemaalesef zulme uğramışlardır.
Tekke Devri: Tasavvuf anlayışının tekkelerle temsil edilmesi miladi 750-800’lü yıllara dayanmaktadır.Başka bir deyişle bu zamandan sonra tasavvuf kurumlaşmaya başlamış ve tasavvuf anlayışının yaygınlaşması veinsanların irşad edilmesi amacıyla tekkeler açılmaya başlanmıştır.
Tekkeler İslâm toplumunda çok yönlü hizmetler vermiştir. Tekkeler sadece ibadet ve zikir yeri olmamış,bir ilimler akademisi, iktisadi karar ve tesir kurumu, bir askeri hizmet yuvası, edebiyat mekânı vb. gibi çeşitlialanlarda faaliyet gösteren kurumlar olmuşlardır. Tekkelerin çeşitlenmesi şeyhlerin de çoğalmasına sebep olmuştur.Esmaya mazhariyetleri ayrı ayrı olan mutasavvıflar hep farklı metod takip ederek irşad faaliyetinde bulunmuşlarıdır.
Tekkeler, dini sohbetlerin, zikir ve evradın hep beraber yapıldığı mekânlar olmuşlarıdır. Burayagelen insanlar (müritler) şeyhin mânevî eğitiminden geçmiş ve şeyhine mutlak itaat etmiş, şeyhinde fani olmuş(fenafişşeyh) imanını bu şekilde kurtarmıştır (imanını kurtarmak inananın en önemli problemi olduğu için butabire yer verildi).
13. yüzyılın başlarında sonra bir tarikatta bütün gerekli uğraşları tarikatın ilke ve törelerineuygun olarak tamamlayan ve irşad etme yetkisine ulamış olanlara "şeyh" tarafından icazetname yada hilafetnameadı verilen belgeler verilmeye başlanmıştır. İcazeti alan mürit, başka bölgelere gidiyor ve orada ya kendi şeyhinintarikatını devam ettiriyor ya da kendi meşrebine (karakter ve kâinat-şeriat yorumu) göre bir tarikat oluşturuyordu.Temel İslâmi prensiplere sıkı sıkıya riâyet etmeyi amaçlayan tarikatlarda özveri, kardeşlik, dayanışma, insan vevarlık sevgisi, edebiyat sevgisi gibi ilkeler gelişmiştir. Dünyanın en ağır ve sıkıcı şartlarından bunalaninsanlar (depresyon) dergâhlara sığınmış, zikir ve evradlarla, nafile ibadetlerle ALLAH’a yönelmiş, bu şekildedayanak noktası olmuşlardır. Bu yönleri onların toplum psikolojisi üzerinde yaptığı olumlu ve yatıştırıcıtesirleri de gösterir. Özellikle 16. yüzyıldan sonra harici fikir (Hint felsefesi ve İran kültürü) ve Şiipropagandalarının etkisiyle İslâmi esaslara riâyet etmeyen, dini ve ahlâkî temeli olmayan tarikatlar ortaya çıkmıştır.Görünüşte ermişlik, abdallık, melamet (nefsin gururunu kırmak için olduğundan aşağı görünmek) gibi adlar altındaanarşik düşünce ve hayat biçimini benimseyen bu tarikatların merkezleri uyuşturucu ve içki âlemlerine kadar varan kötülüklerinişlendiği mekânlar olmuştur. Bununla beraber bu oluşumlar (görünüşte tarikat) hiçbir zaman Sünni tarikatler kadaryaygınlaşamamıştır. İslâm âleminde sayıları yüzleri bulan ve çoğu çeşitli kollara ayrılmış olan tarikatlarınönemlileri şunlardır: Nakşibendi, Kadiri, Senusiyye, Şazeliyye, Halvetiyye, Mevleviyye, Yesevi tarikatleridir.Tarikatler Hindistan, Afrika, Orta Asya ve Anadolu’da ıslâm’ın yayılmasında, dini ve milli birliğin muhafazasında mühimrol oynamışlardır. Toplumda ahlâk, ubudiyet, sevgi, saygı, dayanışma gibi duyguların gelişmesine hizmet etmişleruhuvvetin, ihlasın, iffetin yaşandığı mekânlar meydana getirmişlerdir. Bayezid-i Bistami, Cüneydi Bağdadi, AbdülkadirGeylani, Ahmed Bedevi, İmam-ı Rabbani, Bahaeddin Nakşıbend gibi mânevî liderler, kutuplar tasavvuf olgusunun ıslâm âleminehediyeleridir. Ümitsizlik, cehalet ve taassup hastalıklarının ıslâm âlemini sarsmasından en fazla etkilenenlerdenbirisi de hiç şüphesiz tarikatlar olmuştur. Bir zamanlar ıslâmi yaşamın merkezi sayılan bu kurumlar, şiddetli veinsafsız ithamlara maruz kalmıştır. Bazı akademik kariyerli şahıslar kaş yapayım derken göz çıkarmış tarikatlarıitham etmekle kalmamış "Tarikatlar ıslâm’ı yozlaştırdı, inananları sömürdü" vb. gibi ilmi dayanağıolmayan hamasi yargılarla tarikatlara cephe almışlardır. Tarikatların bazısında su-i istimalat olduğu bir vakıadır.Ancak bunu umum tarikatlara yaymak insafsızlıktır. Said Nursi Telvihat-ı Tis’a risâlesinde ehl-i tarikatın, ehl-idalaletin hücumu zamanında imanlarını tasavvuf öğretisiyle kurtardığını belirtir ve Sünni tarikatların hasenatının(iyilik ve güzelliklerinin) seyyiatına (kötülük ve günahlarının) racih (üstün) olduğundan dolayı takdire layıkolduklarını söyler. Said Nursi’nin şu sözleri çok ilginç ve hakikatlidir: "Adi bir samimi ehl-i tarikat, suri,zahiri bir mütefenninden daha ziyade kendini muhafaza eder. O zevk-i tarikat vasıtasıyla ve o muhabbet-i evliya cihetiyleimanını kurtarır."
İngiliz Müstemlekat Nazırı’nın 1900’lü yıllarda "Bu Kur’ân İslâm elinde varken biz onlarahakiki hakim olamayız. Ya Kur’ân’ı ortadan kaldırmalıyız ya da Müslümanları Kur’ân’dan soğutmalıyız." sözleriniişiten Said Nursi bu andan sonra hayatında yeni bir süreç başlatmış ve "Kur’ân’ın sönmez ve söndürülmez birnur olduğunu tüm dünyaya ispat edeceğim " sözleri ile ifade ettiği gibi hayatının hedef ve gayesini somutlaştırmıştır:"Kur’ân’a hizmet."
Bu sözleri işitene kadar ilimleri yalnız ilimle tenevvür etmek için okurken, o tarihten sonra tümilimleri Kur’ân’ın fehmine (anlaşılmasına) ve hakikatlerinin ispatına basamaklar yaparak hedefini, gayesini ve amacınıyalnız Kur’ân bilmiştir. Ancak buhranlı yıllar onu da etkilemiş, İmparatorluğun içinde bulunduğu durum SaidNursi’nin Kur’ân hizmetinin başına bilfiil geçmesini bir süre ertelemiştir. Talebelerinden oluşturduğu gönüllükuvvetlerle I. Dünya Savaşına katılır. Cephede yazmış olduğu İşarat’ül İ’caz adlı tefsiri onun "Kur’ân’ınsönmez ve söndürülmez olduğu" tezinin ilk doğrulayıcısı olmuştur.
I. Dünya Savaşından sonra Darü’l Hikmetü’l İslâmiye azalığına getirilmiştir. Buradaki görevindede ilimlerle meşgul olmuştur. Bu dönemde ruhi çalkantılar yaşayan Said Nursi bir kurtarıcı arar. (Ruhi çalkantısınaneden olan durum İmparatorluğun yıkılışı, İslâm âleminin parça parça oluşu, İslâmiyet’e ve Müslümanlaramadden ve manen büyük bir taarruzun gerçekleşmesi olsa gerektir.)
Bu amaçla Abdülkadir Geylani’nin Fütuhu’l Gayb adlı kitabından rastgele bir yer açar. Açtığı yerde"Sen Darü’l Hikmettesin. Önce kendi kalbini tedavi edecek bir doktor ara." ibaresiyle karşılaşır. Said NursiGeylani’nin kitabını doktor tasavvur ederek okur. Çok da istifade eder. Daha sonra İmam Rabbani’nin Mektubat adlıeserinden rastgele bir yer açar ve "Mirza Bediüzzaman’a" isimli bir parçayla karşılaşır. Rabbani’nin kitabındaşu prensip dikkatini çeker: "Tevhid-i kıble et. Yani birini üstad tut onun arkasından git, başkasıyla meşgulolma."
Tevhid-i kıbleyi nasıl anlayacağını veya nasıl gerçekleştireceğini düşünür ve şu sonuca ulaşır:"Bu muhtelif turukların başı ve bu cedvellerin menbaı ve şu seyyarelerin güneşi Kur’ân-ı Hakimdir. Hakikitevhid-i kıble bunda olur. Öyle ise en ala mürşid ve en mukaddes üstad da odur." Bundan sonraki terakkiyatında herzaman Kur’ân’ı rehber edinmiştir.
Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasından sonra Şeyh Said isyanı bahanesiyle Barla’ya sürgüne gönderilenSaid Nursi’nin hayatında yeni bir dönem başlar. Bu dönem yalnız mekânın ve şartların ya da Said Nursi’nin toplumsalstatüsünün değişmesinden (Said Nursi artık unutturulmaya çalışılan, toplumdan soyutlanan, her an göz hapsindetutulan bir kişidir) kaynaklanan bir dönem değil, materyalist ve determinist anlayış ve zihniyetin etkisiyle yeniden yapılandırılmayaçalışılan bir toplumun değişim sancılarına şahitlik eden ve şartlarına uymayanları sindiren bir dönemdir. Yenibir medeniyet, yeni bir toplum, yeni bir kültür… kısacası yeni bir paradigma, o dönemin özetidir. Barla’ya sürgünegönderilen Said Nursi durmamış birbiri ardına eserler yazmıştır. Yazmış olduğu eserleri; "…Demek, Kur’ân’dangelen Sözler ve o Nurlar, yalnız asli mesail-i ilmiye değil, belki kalbi, ruhi, hali mesail-i imaniyedir ve pek yüksek vekıymettar maarif-i İlahiyedir" diye tanımlayarak her eserde görülemeyecek AKIL-KALP birlikteliğinin Risâlelerdebulunduğunu ve bunun Kur’ân’dan kaynaklandığını ifade etmiştir.
Şualar adlı eserinde Risâle-i Nurların özelliklerini şu şekilde anlatmıştır: "Risâle-i Nur doğrudandoğruya Kur’ân’ın bahir ve apaçık bir bürhanı ve kuvvetli bir tefsiri ve parlak bir lem’a-i i’caz-ı mânevîsi ve obahrin bir reşhası ve o güneşin bir şuaı ve maden-i ilm-i hakikatten mülhem ve feyzinden gelen bir tercüme-i mânevîyesidir."
Risâle-i Nurların dikkat çeken bir özelliği de alışılmış tefsir kitapları gibi "âyetleriyalnızca açıklamak, izah etmek" değil âyetlerin hakkaniyetini ispat etmek gibi bir misyonu üstlenmesinde görülür.Bu özellik Risâle-i Nur külliyatının köşe taşlarından biri sayılabilecek Mu’cizat-ı Kur’âniye Risâlesinin başında"Bu Mu’cizat-ı Kur’âniye risâlesindeki ekser âyetlerin herbiri, ya mülhidler tarafından medar-ı tenkit olmuşveya ehl-i fen tarafından itiraza uğramış veya cinni veya insi şeytanların vesvese ve şüphelerine maruz olmuş âyetlerdir.İşte bu 25. Söz öyle bir tarzda o âyetlerin hakikatlerini ve nüktelerini beyan etmiş ki, ehl-i ilhad ve fennin kusurzannettikleri noktalar, i’cazın lemeatı ve belagat-ı Kur’âniyenin kemalatının menşeleri olduğu, ilmi kaidelerle ispatedilmiş" sözleriyle anlatılmıştır. Herhalde Said Nursi’nin "Risâle-i Nurlar yalnız cüz’i bir tahribatı,bir küçük haneyi tamir etmiyor, belki, külli bir tahribatı ve İslâmiyet’i içine alan dağlar büyüklüğünde taşlarıbulunan muhit bir kal’ayı tamir ediyor." demesi Risâlelerin bu ispat özelliğinden dolayıydı. Demek ki, Risâleleriyalnızca bireyin ıslahı amacıyla yazılan eserlerden ayırarak, çağın ruhuna uygun (çağına yabancı olmayan) ve âlem-iİslâm’a çözümler getiren ve Kur’ân’ı kaynak alan eser olarak değerlendirmek gerektir.
Risâle-i Nurlarda tasavvufun aksine olarak tarikat berzahına girip, seyr ü süluk ile kat-ı meratipederek hakikate ulaşma yolu seçilmemiştir. Risâlelerde doğrudan doğruya (tarikat berzahına uğramadan) lütf-u İlâhîile hakikate geçme metodu benimsenmiştir. Bu metod Sahabe ve Tabiine has ve kısa bir metoddur. Mutasavvıflarıngeleneksel metodundan ayrılan Said Nursi bir anlamda Sahabe ve Tabiin kültürünü 20. yüzyıla taşımıştır. Tasavvufmetodunu benimsememe mutasavvıflara karşı gelme olarak anlaşılmamalıdır. 20. yüzyılın özel şartları (pozitivizm,materyalizm ve determinist anlayış, ıslâm âleminde ümitsizlik, maddî geri kalmışlık vs.) bu tavrı zaruri kılmıştı.Yani birisinin çıkıp Kur’ân’ın "sönmez ve söndürülmez bir nur" olduğunu ispatlaması gerekiyordu. Başkabir deyişle İslâm’a hizmet adıyla yola çıkan birisinin Kur’ân’ın Allah Kelâmı olduğunu hem İslâm âlemindekiitikadı zedelenen mü’minlere hem de Avrupa’ya ispatlaması gerekiyordu. Bu hizmet anlayışının dışındaki oluşumlarzamanın çarkları arasında ezilmekten kurtulamıyordu.
Risâle-i Nurların mutasavvıfların eserlerinden farkının anlatıldığı bir bölüm, Kastamonu Lahikası’ndageçer (s. 10): "O divanlar derler ki; veli ol gör, makamata çık, bak, nurları feyizleri al. Risâle-i Nur ise der;her kim olursan ol bak, gör, yalnız gözünü aç, hakikati müşahede et, saadet-i ebediyenin anahtarı olan imanınıkurtar." İman olmadan cennete gidilemeyeceği üzerinde bütün İslâm Uleması ittifak halindedir. İman yalnıztasdikten de ibaret değildir, dereceleri vardır. Bu yüzden imanı kurtarmak ve parlatmak mutasavvıfların yolundan dahasevaplı ve mukteza-ı 20. yüzyıla daha muvafıktır. (İman kurtarmanın ve imanı terakki ettirmenin önemi için Yirmiİkinci Söz’ün Mukaddemesi’ne ve Mektubat’ın 317. sayfasında yer alan Muhyiddin-i Arabi’nin Fahreddin Razi’ye yazdığımektubun anlatıldığı bölüme bakılabilir.) Bu Kastamonu Lahikası’nda şu şekilde anlatılır: "İman saadet-iebediyeyi kazandırdığı için bir mü’mine küre-i arz kadar bir saltanat-ı bakiyeyi temin eder. Velâyet ise mü’minincennetini genişlettirir, parlattırır. Bir adamı sultan yapmak, on neferi paşa yapmaktan ne kadar yüksek ise, bir adamınimanını kurtarmak on adamı veli yapmaktan daha sevaplı bir hizmettir."
Risâle-i Nurlar Kelam uleması gibi yalnız aklı esas alarak meseleleri çözmemiş, mutasavvıfların yaptığıgibi yalnız kalbin zevk ve keşfiyle hareket etmemiş, akıl-kalp birlikteliğini sağlamıştır. Bu yönüyle bir anlamdaakıl ve kalbi barıştırmıştır. Gerçekten de bugün bazı tarikatlarda Risâlelerin okunduğu bilinmektedir. Kelamilminin meseleleri ise Risâlelerde sıklıkla işlenmektedir. Nübüvvet, haşir, kader, ahiret, amel, hilafet, hadis usulü,felsefe-Kur’ân karşılaştırmaları vs. Risâlelere hiç de yabancı kavramlar değildir.
Said Nursi İmam-ı Rabbani, Abdülkadir-i Geylani gibi mutasavvıflardan istifade etmiştir. Bunu söylemektençekinmez. Fakat bu mutasavvıflardan öğrendikleriyle "iman kurtarmanın" velâyetten daha önemli ve faziletliolduğunu kavramış ve bu amaçla her türlü sıkıntıya katlanmış, her türlü nefsi arzu ve isteklerini bir kenara bırakmıştır.İnanılmaz bir gayret, cesaret ve azim ile Risâle-i Nurları yazmaya muvaffak olmuştur. Harf inkılabının yapılmasındansonra Kur’ân-ı Kerim’lerin toplatıldığı, Türkçe ezanın ve kametin zorunlu hale getirildiği, Arap harfiyle eseryazmanın yasaklandığı bir devirde, "Kur’ân’ın hakiki tercümesi kabil değil. Lisan-ı Arabi daha iyi ihtareder" vb. görüşleri savunan birisinin bu kadar eser meydana getirebilmesi olsa olsa İlahi bir lütufdur. Bu lütfada Said Nursi mazhar olmuştur.
Said Nursi, Mektubat adlı eserinin 27. sahifesinde Abdülkadir Geylani, Şah-ı Nakşibend ve İmam-ıRabbani gibi zatların bu zamanda gelmiş olsalardı bütün himmetlerini iman hakikatlerinin ve İslâmi kaidelerintakviyesine sarf edeceklerini belirtir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi ZAMANIN RUHU bunu gerektiriyordu ve Said Nursi bunakayıtsız kalamazdı.
Dünyadaki güçler dengesinin değişmesine paralel olarak İslâm âlemini saran ekonomik, sosyal, siyasalve hatta ahlâki sarsıntı beraberinde ümitsizlik, kin, tembellik vb. İslâmi olmayan duyguları yaygınlaştırmıştı.Zahire göre hükmedenlerimizin çoğunlukta oluşu İslâm’a yönelik şüphe ve eleştirileri kuvvetlendiriyordu. İslâmikurum ve şahısların hedef alınması, giyim ve mahrem alana varıncaya kadar devlet tasarrufu eskiden Hilafetin merkeziolan bir medeniyeti dönüştürmüştü. Yeni medeniyetin eleştirisi konuyla doğrudan alakalı değildir fakat dönemin şartlarınınbilinmesi Said Nursi’nin ne türden problemlerle karşılaştığını bilmek bakımından faydalıdır.
Bu büyük değişimden sonra Kur’ân’ın i’cazı, Kur’ân’ın çelik zırhı olmuştu. Yani problemler Kur’ân’ınAllah Kelâmı olduğunun ispatlanmasıyla aşılabilecekti. Bu mesele halledilebilirse toplum Kur’ân ahlâkıyla ahlâklanacakveya en azından ahlâkını sorgulamaya başlayacaktı. Zira artık ne Kur’ân’ı anlatan ulema ne de temsil edebilecekkurum kalmıştı. İşte Risâle-i Nurlar Kur’ân’ın çelik zırhının bir parçası olmuş, dâvâ değil dâvâ içindebir bürhan olmuştur. Bu özelliği onun külli bir tahribatın önüne fikren ve ulaştığı yerlerde (kalplerde ve mekânlarda)fiilen geçmesini netice vermiştir.
Bazı kesimler Said Nursi’yi tarikat şeyhi olarak göstermeye çalışırken, bazıları da görmezdengelmektedirler. Risâle-i Nurlar hakkında hüküm verebilmek için eserleri dikkatli ve önyargısız okumak gerekmektedir.Aydınlar bunu yapmadığı sürece ne Risâlelerden faydalanabilirler ne de ortaya bilimsel bir tez dökebilirler. Yıllarönce Neda Armaner’in düştüğü seviyesizliğe düşmemek için Risâle-i Nurlardaki bölümler önyargısız (ayrıca yazılmasınınamacı ve yazıldığı dönemin şartları iyi bilinerek) ve İslâm düşünce tarihi gözönüne getirilerek okunmalıdır.Aksi halde ufak bir benzerliklerle Nurculuk ile Nakşilik arasında bağlantı kurulacak ortaya "Neo Nakşilik" çıkacakya da modern kavramların kullanımıyla Said Nursi modernist veya postmodernist yapılmaya çalışılacaktır. Üzülerekbelirtilmelidir ki, bu tip çalışmalar Said Nursi’nin, "zaman imanı kurtarmak zamanıdır. Tarikat zamanı değildir."diye özetlediği amaç ve gayesine hizmet etmekten de uzak kalmaktadır. Aydınların Said Nursi’nin fikirlerini en azındanşerh edip, fikir dünyasına sunmadıkları sürece bu boşluk ehil olmayanlarca ya da taraflı şahıslarca doldurulacakgibi görünüyor.