Ölümü Düşünmemek Başını Gaflet Kumuna Sokmaktır
Bediüzzaman’ın mutluluk modelinde insanın en temel zaaflarından biri ölüm hakikatidir. Çünkübinlerce yıllık insanlık tarihinde çok şey değişmesine rağmen ölüm değişmedi. Bediüzzaman’a göre insan fıtratenebediyeti istemesine rağmen, şu veya bu şekilde ecel celladı tarafından başı kesilen bir idam mahkumuna benzer. Buanlamda dünya idamlıklar koğuşunu hatırlatır. Bu koğuşta bulunan bütün insanlar kesin olarak idam edilecekler. Buidam kararını bozmanın tek yolu iman vesikası almaktır. İman vesikası alan için ölüm görünürde idam olmaklaberaber, hakikatte sonsuzluğa kavuşmaktır.
Bediüzzaman, Kur’ân Şakirdi için ölümün idam olmadığını bir örnekle açıklar: "Meselâ,burada, gözünüz önünde bir darağacı dikilmiş. Onun yanında bir piyango-fakat pek büyük bir ikramiye biletleriveren-dairesi var. Biz, buradaki on kişi, alâküllihal, ister istemez, hiç başka çare yok, oraya davet edileceğiz, biziçağıracaklar. Ve çağırma zamanı gizli olmasından, her dakika ya ‘Gel, idam biletini al, darağacına çık’ veyahut’Gel, milyonlar altın kazandıran bir ikramiye bileti sana çıkmış, gel, al’ diyeceklerini beklerken iki kişi gelir.Biri yarı çıplak, güzel ve aldatıcı bir kadın, elinde zahiren gayet tatlı, fakat zehirli bir helva getirip yedirmekistiyor. Diğer biri de, aldatmaz ve aldanmaz, ciddî bir adam, o kadının arkasından girdi. Dedi ki: ‘Size bir tılsım,bir ders getirdim. Bunu okusanız, o helvayı yemezseniz, o darağacından kurtulursunuz. Bu tılsımla o emsalsiz ikramiyebiletini alırsınız. İşte, bu darağacında, zaten gözünüzle görüyorsunuz ki, bal yiyenler oraya giriyorlar ve orayagirinceye kadar o helvanın zehrinden dehşetli karın sancısı çekiyorlar. Ve o büyük ikramiye biletini alanlar çendangörünmüyorlar ve zahiren onlar da o darağacına çıktıkları görünüyor. Fakat onlar asılmadıklarını, belkioradan kolayca ikramiye dairesine girmek için basamak yaptıklarını, milyonlar şahitler var, haber veriyorlar. İşte,pencerelerden bakınız. En büyük memurlar ve bu işle alâkadar büyük zatlar yüksek sesle ilân ediyorlar ve haberveriyorlar ki, o darağacına gidenleri aynelyakin gözünüzle gördüğünüz gibi, bu ikramiye biletini tılsımcılar aldıklarınıhiç şek ve şüphesiz, gündüz gibi kat’î biliniz’ dedi." (Bediüzzaman Said Nursi, Sözler, s. 131, 132.)
Bu temsildeki aldatıcı kadın dünyanın meşru olmayan lezzetleridir. Bu lezzetler ise görünürde helvaveya bal gibi iştah çekici olsa da gerçekte zehirlidir. Meşru olmayan lezzetlerdeki elem bir zehir gibi yiyenleri rahatsızeder. Bediüzzaman’ın ifadesiyle "haram sevmekte, bir kıskançlık elemi ve firak elemi ve mukabele görmemek elemigibi çok ârızalarla o cüz’î lezzet zehirli bir bal hükmüne geçer…" (Bediüzzaman Said Nursi, Şualar, s. 186)Bundandır ki, temsilde zehirli helvanın tesiriyle çekilen dehşetli karın sancısı meşru olmayan lezzetlerdeki kıskançlık,ayrılık, karşılık görememek ve günah duygusundan gelen elemlere işaret eder. Büyük ikramiye almak, iman vesikasıile sonsuz kıymetteki ebedi mutluluk diyarı cenneti kazanmaktır.
Ölümün kaçınılmazlığına rağmen birçok insan gafletle bu dünyada ebedi kalacakmış hissi içindekendini kandırır. Her insan geçmişin hatıraları ve geleceğin hayalleri üzerine kurulu pek geniş bir ömre sahip olduğunuzanneder. Oysa onun hakiki ömrü sadece içinde "bulunduğu an"dır. Aklen ölümlü olduğunu bilen, fakat hissensonsuza denk uzanacak gibi hayali bir ömrünün var olduğunu zanneden insanı, Bediüzzaman devekuşuna benzetir. Devekuşu"avcıyı görür, uçamıyor; başını kuma sokuyor, ta avcı onu görmesin. Koca gövdesi dışarıda; avcı görür.Yalnız o, gözünü kum içinde kapamış, görmez." (Sözler, s. 155) Aynen bu misaldeki gibi ölümü düşünmeyipbaşını gaflet kumuna sokanlar da ecel celladının elinden kurtulamayacak.
Kur’ân Şakirdi gafletle ölümü unutmak yerine, ölümlü olduğunu daima hatırlayarak enaniyetten vazgeçipihlasla Rabb’ine iltica eder. Çünkü "lezzetleri acılaştırıp tahrip eden ölümü çok zikrediniz." hadisi bunoktaya işaret eder. Bu nedenle Bediüzzaman’ın stratejisi her şey üzerindeki fena damgasını okumak ve okutmaktır. Böyleceher şeyin ve kendi vücudunun kaybolup gideceğini anlayan bir nefis, Rabb’ine ilticaya mecbur olur.
Ölmek terhis olmaktır
Bediüzzaman’a göre ölüm ya tesadüfi bir idam veya İlahi bir terhistir. Bu anlamda felsefe talebesi veKur’ân Şakirdi ölüme farklı manalar yükler. Felsefe talebesi için kainatta olup biten her şeyi açıklayan sihirlikelimelerinden biri tesadüftür. Aslında kendisi de tesadüfün çocuğudur. Bütün tesadüfler nasıl olmuşsa hep onunkara talihini yenmiş ve ona bu dünyayı bir saray gibi hazırlatmıştır. Dünyaya tesadüfi bir anne babadan, tesadüfibir zamanda doğan bir felsefe talebesi, yine tesadüfi bir olayla ve tesadüfi bir anda ölüp kaybolacaktır! Bundandırki, birbirlerine bol şanslar dileyerek tesadüflerin iyiye gitmesini temenni ederler. Gerçi bu dileklerinin etkili olmasıbile tesadüfi bir olgudur.
Oysa Kur’ân Şakirdi için tesadüf diye bir şey yoktur. Her şey hatta yere düşen bir yaprak dahi sınırsızilim, nihayetsiz kudret sahibi Basir ve Sem’i olan biri tarafından gerçekleştirilir. O her an iş başında ve her yerdeicraatını ve sanatını tecelli ettirir. Bir şeyin olmasını istediğinde "ol" der, oda oluverir. Zorluk vekolaylık O’nun için söz konusu değildir. Hem O sınırsız rahmet sahibi ve nihayetsiz nimet malikidir. Hayat O’nun Hayyisminden geldiği gibi ölüm dahi Yümit isminin bir eseridir. "Yani, mevti veren O’dur. Yani, hayat vazifesindenterhis eder, fâni dünyadan yerini tebdil eder, külfet-i hizmetten âzâd eder. Yani, hayat-ı fâniyeden, seni hayat-ı bâkiyeyealır." Bundandır ki, Kur’ân şakirdine der: "Sizlere müjde! Mevt idam değil, hiçlik değil, fenâ değil, inkırazdeğil, sönmek değil, firak-ı ebedî değil, adem değil, tesadüf değil, fâilsiz bir in’idam değil. Belki, bir Fâil-iHakîm-i Rahîm tarafından bir terhistir, bir tebdil-i mekândır. Saadet-i ebediye tarafına, vatan-ı aslîlerine birsevkiyattır. Yüzde doksan dokuz ahbabın mecmaı olan âlem-i berzaha bir visal kapısıdır." (Bediüzzaman SaidNursi, Mektubat, s. 220, 221) Onun için "Ey biçareler! Mezaristana göçtüğünüz vakit, ‘Eyvah, malımız harapolup sa’yimiz hebâ oldu. Şu güzel ve geniş dünyadan gidip dar bir toprağa girdik’ demeyiniz, feryat edip me’yus olmayınız.Çünkü sizin her şeyiniz muhafaza ediliyor. Her ameliniz yazılmıştır. Her hizmetiniz kaydedilmiştir. Hizmetinizin mükâfâtınıverecek ve her hayır elinde ve her hayrı yapabilecek bir Zât-ı Zülcelâl sizi celp edip yeraltında muvakkaten durdurur,sonra huzuruna aldırır. Ne mutlu sizlere ki, hizmetinizi ve vazifenizi bitirdiniz. Zahmetiniz bitti; rahata ve rahmetegidiyorsunuz. Hizmet, meşakkat bitti; ücret almaya gidiyorsunuz." (Mektubat, s. 221) "Yani, ticaret ve memuriyetiçin, mühim vazifelerle bu dâr-ı imtihan olan dünyaya gönderilen insanlar, ticaretlerini yapıp, vazifelerini bitiripve hizmetlerini itmam ettikten sonra, yine onları gönderen Hâlık-ı Zülcelâllerine dönecekler ve Mevlâ-yı Kerîmlerinekavuşacaklar. "(Mektubat, s. 222)
Oysa felsefe talebesi için kabir "Bir idam-ı ebedî kapısı, yani hem kendisini, hem bütünsevdiklerini idam edecek bir darağacıdır. "(Sözler, s. 128) Ölüme yüklenen bu manalar her an ölme ihtimali olaninsanın saadetiyle doğrudan alakadardır. Bediüzzaman, Kur’ân Şakirdi (birinci adam) ile felsefe talebesinin (ikinciadam) ölüm tehlikesini algılamalarındaki temel farklılığı bir örnekle açıklar: "Şu karyede, yani Barla’da,iki adam bulunur. Birisinin yüzde doksan dokuz ahbabı İstanbul’a gitmişler, güzelce yaşıyorlar. yalnız bir tek buradakalmış. O dahi oraya gidecek. Bunun için şu adam İstanbul’a müştaktır. Orayı düşünür, ahbaba kavuşmak ister. Nevakit ona denilse, ‘Oraya git’, sevinip gülerek gider. İkinci adam ise, yüzde doksan dokuz dostları buradan gitmişler.Bir kısmı mahvolmuşlar. Bir kısmı ne görür, ne de görünür yerlere sokulmuşlar. Perişan olup gitmişler zanneder.Şu biçare adam ise, bütün onlara bedel, yalnız bir misafire ünsiyet edip teselli bulmak ister. Onunla o elîm âlâm-ifirakı kapamak ister.
Ey nefis! Başta Habibullah, bütün ahbabın, kabrin öbür tarafındadırlar. Burada kalan bir iki taneise, onlar da gidiyorlar. Ölümden ürküp, kabirden korkup başını çevirme. Merdâne kabre bak, dinle, ne talep eder?Erkekçesine ölümün yüzüne gül, bak, ne ister. Sakın gafil olup ikinci adama benzeme."(Sözler, s. 155)
Kur’ân Şakirdi ölümü bütün sevdiklerine bir kavuşma vesilesi ve kabir kapısını saadet saraylarınaaçılan bir kapı olarak görür, imanın derecesine göre ölüm düşüncesinden gelen korkudan emin olur. "Onun içindirki, ölümün hakikatini gören kâmil insanlar, ölümü sevmişler, daha ölüm gelmeden ölmek istemişler. "(Sözler,s. 28)