Mevlana Halid-i Bağdadi

Nurani silsilenin 13. asırdaki halkası ve asrının müceddidi, "… onlardan ilimde derinlik veistikamet sahibi olanlar…"(Nisa;162), "Allah’ın nurunu üflemekle söndürmek isterler. Allah ise nurunutamamlamaktan başka bir şeye razı olmaz."(Tevbe:32) ayetlerinin remzen parmak bastığı(Sikke-i Tasdik-i Gaybi, s.78, 94.) mürşid. Nakşibendi ve Kadiri tarikatları için irşad etmeye yetkili olduğundan zülcenaheyn olarak ün yapmıştır.Nakşibendiler arasında, büyük alim ve şeyhler için kullanılıp efendimiz anlamına gelen "Mevlana" lakabıylatanınır. Asıl ismi, Ebü’l-Beha Ziyaüddin Halid b. Ahmed b. Hüseyn eş-Şehrezuri el-Kürdi’dir. Sonraları kendisininyolundan gidenler Nakşibendi tarikatının Halidiye kolu olarak isimlendirilmişlerdir.

Sülalesi baba tarafından Hz. Osman’a dayanan Halid-i Bağdadi, 1193’te (M. 1779) Irak’ta, Süleymaniye’yebağlı Karadağ kasabasında dünyaya geldi. Bölgenin ünlü alimlerinden ders aldı. Özellikle Kadiri Şeyhleri Abdürrahimve Abdülkerim Berzenci kardeşlerden ders okudu. Mantık ve Kelam ilmi üzerinde mesaisini yoğunlaştırdı. Şeyhi AbdülkerimBerzenci’nin vefatı (1213.-M.1798-99) üzerine, çok genç olmasına rağmen Süleymaniye’deki medresenin sorumluluğunu üstlenerekbir çok talebe yetiştirdi. Burada yedi yıl hizmet verdi. Sünnet-i seniyyeye bağlılığı, derin ilmi ve siyasiotoriteden uzak tavırlarıyla dikkati çekti.

Mevlana Halid’in beş ay süren Hindistan’daki tahsili, irşad ve tecdid hizmetinde büyük hizmete haizdir.İran ve Afganistan üzerinden yol boyunca karşılaştığı alimlerle ve özellikle İranlı Şeyh İsmail-i Kaşi ilegirdiği ilmi münazaralardan dolayı Hindistan’a ancak altı ay sonra ulaşabilmiştir. Delhi’de Nakşibendi şeyhi AbdullahDihlevi’den aldığı ilimle o zaman Hindistan’dan İran’a kadar yayılmış olan Kur’an-ı Kerim’in yanlış yorumlarınıetkisiz hale getirip şüpheleri dağıtarak, elli milyondan fazla(Sikke-i Tasdik-i Gaybi, s. 78) insanın irşadlarına veimanlarının kurtulmasına vesile oldu.

Özellikle Hindistan dönüşünde etrafındaki halkanın hızla genişlemesi devlet ricalinin dikkatini çekmişve bölge valisinden tahkikat istenmiştir. Bundan rahatsız olan Halid-i Zülcenaheyn Şam’a geçerek Ümeyye (Emevi) Camiicivarına yerleşmiş(1823) ve vefatına kadar burada kalmıştır. O sırada yönetimde olan Osmanlı Sultanı II. Mahmud’unisteği üzerine kendisi hakkında tahkikat yapan Bağdat Valisi Davut Paşa, İstanbul’a gönderdiği raporunda; MevlanaHazretlerinin gayesinin ‘sünnet-i seniyyeyi ihya ve müridlerini irşad etmek’ olduğunu, ‘dünyevi makamlara kesinlikletemayülü olmadığını, siyasetten son derece uzak durduğunu ve hiçbir zaman devlet işlerine karışmayacağını taahhütettiğini’ bildirmiştir. Bunun da ötesinde Mevlana Halid Hazretleri Osmanlı aleyhtarlığına fırsat vermemiştir. Dağıstan’danSumatra’ya kadar yayılan tarikatının mensupları, Osmanlı lehindeki faaliyetleriyle öne çıkmışlardır.

Mevlana Hazretleri 1827’de vefat etmiştir. Başta akaid, fıkıh ve kelam olmak üzere birçok eser yazmışve bunların önemli bir kısmı Türkçe’ye çevrilmiştir.

Eserleri:
1-Divan: Ağırlıklı olarak Farsça, ayrıca Arapça ve Kürtçe şiirlerden oluşur.
2-Rabıta Risalesi:Türkçe’ye tercüme edilmiştir.
3-Mektubat: Talebelerine yazdığı Farsca, Arapça mektuplardan oluşmaktadır.
4-Adab Risalesi
5-Zikir Adabı Risalesi
6-Tarîk Risalesi
7-Cila’ü’l-ekdar; Bedir gazilerinin isimlerini ihtiva eder.
8-Fera’idü’l-Fevâid
9-Mevlana Halid’in Vasiyeti
10-Risaletü’ül-ikdi’l-cevheri:Eşarilerle Maturidilerin kesb ve irade-i cüziyye konusundaki görüşlerini inceler.(TDV.İslam A. 15.C. s.285).
11-Zübdetü’r-Resail Umdetü’l- Vesail: Mektubat ve diğer risalelerinden iktibaslar.

Mevlana Halid-i Zülcenaheyn ve Bediüzzaman Said Nursi

Bu iki zat arasındaki tevafuklar dikkat çekicidir. Her ikisi de hayatlarını sünnet-i seniyyenin ihyasına,İslam’a ve Kur’an’a yönelen hücumları bertaraf etmeye, Kur’an-ı Azimüşşanı asrın idrakine sunmaya ve imanhizmetine, özellikle dünyevi mevki ve makamlardan uzak kalarak vakfetmişlerdir.

Gerek Bediüzzaman, gerekse Mevlana Halid Hazretlerinin hayatını konu alan eserler incelendiğinde, karşımızadikkat çekici benzerlikler çıkmaktadır.

Mevlana Halid 1193’te (M.1779), Bediüzzaman tam yüzyıl sonra 1293’te (M. 1878) dünyaya gelmiştir.Mevlana Hazretleri idarecilerin tahkikatı üzerine 1238’de (1823) Bağdat’tan ayrılıp Şam’a yerleşmiş, Bediüzzaman iseyine yüzyıl sonra 1338’de (1923) Ankara’dan ayrılıp Van’da inzivaya çekilmiştir. Mevlana Halid’in 1224’te (1809)Hindistan’a gidişi ile Bediüzzaman’ın 1324’te (1907) İstanbul’a gidişinde tarihi tevafuk vardır. Diğer yandan MevlanaHazretlerine Bağdat Valisi İbrahim Paşa tarafından müderrislik, Bediüzzaman’a da Mustafa Kemal tarafındanmilletvekilliği, Şark Umumi Vaizliği teklif edilmiş ancak her ikisi de bu resmi görev tekliflerini kabul etmemişlerdir.

Mevlana Halid’den Bediüzzaman’a İcazet Nişanı

O yıllarda medrese eğitimini tamamlayan talebelere hocaları tarafından sarık sardırılarak cübbegiydirilir ve böylece mezuniyet merasimi gerçekleştirilirdi. Kader-i ilahinin bir cilvesi olarak medrese tahsilinitamamlamasına rağmen Bediüzzaman’a cübbe giymek merasimi nasip olmamıştır. Bediüzzaman; bu sırada icazet merasiminiifa edebilecek dört veya beş büyük velinin vefat ettiğini, bazı alimlerin kendisini rakip gördükleri veya teslimoldukları için üstadlık pozisyonuna girmediklerinden dolayı kendisine cübbe giydirecek birinin bulunamadığını, birüstadın elini öpüp cübbe giymenin elli altı sene geçmesine rağmen kendisine nasip olmadığını beyan ediyor.Bunlara ilave olarak Bediüzzaman medrese tahsilini tamamladığında henüz onüç yaşında olduğunu, büyük hocalaramahsus kisvenin yaşının küçüklüğüne yakışmadığını, merasimin manileri arasında zikrediyor. Böyle çeşitlinedenlerle icazet merasimi yapılamayan Bediüzzaman Hazretlerine, asırlar ötesinden gönderilen Mevlana HalidHazretlerinin cübbesi nasip olmuş ve kendisine giydirilmiştir.

Bu cübbe, bir sarıkla birlikte, Mevlana Hazretlerinin meşhur halifelerinden "Küçük Aşık"namıyla tanınan, Mehmet Efendi’nin torunu Asiye Mülazimoğlu eliyle Bediüzzaman Hazretlerine ulaşmıştır. Asiye Hanımınkocasının Kastamonu Hapishanesi müdürlüğüne atanması üzerine buraya gelip yerleşmeleriyle emanetin sahibine teslimimkanı doğmuştur. Hediye kabul etmeyen Bediüzzaman’a cübbeyi teslim etmek isteyen Asiye Hanım, Üstadın talebesiMehmet Feyzi’yi arayıp bulmuş, geri çevrilmesin diye de "sizde emanet olarak kalsın" demiştir. Üstad cübbeyikabul etmiş ve şükrederek giymiştir.

Her hal ve hareketiyle dikkatleri Risale-i Nur ve şahs-ı maneviye yönelten Bediüzzaman, cübbeyi, sadecekendisi giymeyip, bazı has talebelerine de teberrüken giydirmiştir. Mevlana Halid’den sonraki ve son müceddid olan Bediüzzaman,bu hareketiyle bir kez daha şahs-ı maneviyi ön plana çıkarmıştır.