Kuran İlimleri ve Tefsir Açısından Bediüzzaman Said Nursinin Eserleri

Bu haftaki yazımızda, Said Nursi ve Risale-i Nur hakkında genel değerlendirme yapan bir kitabı değil,konu olarak Risale-i Nurların Tefsir ilmi açısından değerlendirmesini seçen kitaplaşmış bir doktora çalışmasınıinceleyeceğiz. Doç. Dr. Niyazi Beki’nin "Kur’an İlimleri ve Tefsir Açısından Bediüzzaman Said Nursi’ninEserleri" isimli kitabı, adından da anlaşılacağı üzere Said Nursi’nin hayatını değil, Risale-i Nurlarıincelemeyi hedef edinmiş. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Bölümü, TefsirAnabilim Dalında "20. Asır Türkiyesinde, Tefsirde İşârâtü’l-İcaz Örneği" isimli doktora tezi olarak hazırlanmışve 1999 yılında da Timaş Yayınları tarafından kitap olarak yayınlanmış.

Kitap, bir giriş ve üç bölümden oluşmakta. Kitabın bir akademik çalışma olması nedeniyle belli birsistematiğe uygun olarak çalışılmış olduğu, hemen okurun dikkatini çekmekte.

Giriş bölümünde, Bediüzzaman Said Nursi’nin kısa bir biyografisine yer verilmiş. Hemen hemen bütünkitaplarda rastlanan kronolojik bilgi yanlışları burada da yer almakta. Ancak, yazarın, ikinci el kaynaklardakitarihlendirme farklılıklarını görmüş olduğu ve doğru bir tarihlendirme için gayret sarf ettiğini gözlemlemek mümkün.Bu bölümün en büyük eksikliği ise, Kosturma sürgününden 1918’de İstanbul’a gelen Said Nursi’nin, Ankara’daki hayatındanhiç bahsedilmeyerek, 1925 yılında, bu defa Ruslar tarafından değil kendi devleti tarafından İç Anadolu’ya sürgüne gönderilmesineatlamasıdır. Arada yedi yıllık bir zaman farkı vardır ve bu yıllar, Said Nursi’nin hayatında önemli olaylarınmeydana geldiği bir dönemdir.

Giriş bölümünde, Said Nursi’nin Eski Said ve Yeni Said dönemlerine ait kitaplarının telif ve ilk baskıtarihleri bir çizelge halinde verilmiş. Diğer kitaplarda göremediğimiz bu yeni bilgi, kitabın bir artısı olarak gözeçarpmakta. Ancak, satır aralarından, yazarın bu konuda özel bir çalışma yapmadığı ve Abdülkadir Badıllı’nınMufassal Tarihçe-i Hayat isimli kitabından istifade etmiş olduğunu anlamaktayız.

Biyografinin hemen ardından, "Risale-i Nur’un Tefsirdeki Yeri" başlığı altında, Risale-iNurların, Kur’an’ın manevi bir tefsiri olduğu, konularının iman esasları olduğu, Kur’an’dan mülhem olduğu ve Kur’an’ınmetodunu kullandığını Said Nursi’nin ifadeleriyle belirtmiş. Bununla birlikte, mukayese imkanı sağlamak amacıyla,klasik tefsir eserlerinden örneklere ve tefsir ilminin ünlü alimlerinin görüşlerine yer verilmiş. Ancak, bu bölümdedikkati çeken husus, Risale-i Nurlar hakkında bir hükme varırken, müellifinin görüşlerini değer ölçüsü alarakbir hükme varmasıdır ki, bu yöntemi bütün kitap boyunca görmek mümkün.

Birinci bölümde ise, tefsir ilminin temel kavramlarının ne anlama geldiklerini ortaya koyarak bir tanımlamaçabasını görmek mümkün. Yazar, hem Risale-i Nurlardaki tanımlardan hem de klasik tefsir kitaplarından hareketle,kullanılan kavramlardan ne anlaşılması gerektiğini ortaya koymaya çalışmış. Bu bölümde esas olarak, Vahiy kavramıve çeşitleri, ilham, Kur’an, Bediüzzaman’ın Kur’an’a bakışı, Kur’an’ın nüzulü ve tertibi, Kur’an’ın icazı, Ayetve çeşitleri, Kur’an’daki tekrarların hikmeti konuları ele alınmış.

İkinci bölümde, "Said Nursi’ye Göre Tefsir Metodu" başlığı altında, Bediüzzaman’ıntefsir usulü ile ilgi görüşlerini, bir müfessirde bulunması gereken özelliklerin neler olduğunu, tefsir ilminin diğerilimlerle ilişkisini ve Bediüzzaman’ın diğer alimlerle ilişkisini, onlardan referans olarak nasıl yararlandığını vebazı konulardaki farklı görüşlerini işlemiş.

Ayrıca, Risale-i Nurdaki tefsir metodu hakkındaki bilgiler de ikinci bölüm içerisinde yer almaktadır.Yazar bu bölümde Risale-i Nurların, kelam ilmine ait konuları da içermesine rağmen iman esaslarını konu alan birKur’an tefsiri olduğu belirtmekte ve Risale-i Nurların diğer tefsirlerden farkını ortaya koymaya çalışmaktadır.Yazar, Risale-i Nur’da dikkat çeken hususun, Kur’an’ın Kur’anla tefsir edilmesi olduğunu vurgulamakta, ayrıca, yineKur’an’ın hadisle, Sahabenin sözleriyle, filolojik tahlillerle, lügavi mana incelemesiyle, temsil metoduyla ve şuhuditefsir metoduyla, kelamî metodla, sarf-nahiv ve belagat incelenerek tefsir edildiğini Risale-i Nurlardan örnekler vererekve bu metodların klasik kaynaklarda nasıl kullanıldığını bu kaynakları referans göstererek anlatmaktadır.

Bu bölümde özelikle, temsil metodu ve Kur’an’ın Kur’anla tefsir edildiği hususları üzerinde durulmaktave temsil metodunun Risaledeki yeri vurgulanarak, bu metodların anlaşılması zor meselelerin nasıl kolaylıkla izahınayardımcı olduğu ve Said Nursi’nin tefsir alimleri içindeki yeri de tespit edilmektedir.

Son bölümde ise, önemine binaen fenni tefsir ve işari tefsir metodları ayrı ayrı incelenmekte, tefsirilminde nasıl kullanıldıkları, tefsir alimlerinin bu metodları eleştiren ve savunan görüşlerine yer verilerek, bumetodların Risale-i Nurlarda nasıl işlendiği anlatılmaktadır.

Yazar, kitabını hazırlarken, tam bir bilim adamı titizliği ile Risale-i Nurların tefsir ilmi açısındanincelenmesine çalışmış ve bir çok kitapta görülen spekülatif ve tartışmalı görüşlere zemin sağlamamıştır.Bu olumlu tutumunun yanında, Risale-i Nurlardan yapılan alıntılarda bir takım sadeleştirmeler yapması kitabınolumsuzluk hanesine kaydedilecek bir not. Buna rağmen, yazarın, Risale-i Nur’daki tefsir ilmi ve bu ilimle ilgilikavramlarla alakalı bölümleri derli toplu ve bir sistematik içerisinde sunması, toplu bir bakış ve değerlendirmeyeulaşabilmek açısından büyük bir kolaylık sağlamaktadır. Bu durum, Risale-i Nurların değişik yerlerinde bulunan,okuduğumuzda yalnızca o bölümle ilgili boyutunu kavradığımız ve hatta bazen ne kadar orijinal ve önemli olduğununfarkına varamadığımız bir çok tespitin, diğer irtibatlı bilgilerle birlikte sunulması halinde, Risale-i Nurlarınilmi ve edebi değerinin daha belirgin hale gelmesine yardımcı olmaktadır.

Kitap özetle, Risale-i Nurların Kur’an’ın tefsiri olduğunu, ancak bütün ayetleri tek tek açıklayanbir tefsir değil, "konulu tefsir" olduğunu, özellikle iman esaslarını içeren ayetleri tefsir ederek diğerayetlerden istinad olarak yararlandığını belirtmektedir.