İlm-i Kelam ve Risale-i Nur üzerine…
İlm-i Kelam ve Risale-i Nur,
Abdülkadir Harmancı,
Risale-i Nur Enstitüsü, İstanbul 2000.
Kelami problemleri Bediüzzaman hazretlerinin görüşleri doğrultusunda çözümleyen ve özgün saptamalaryakalayan Abdülkadir Harmancı’nın tez çalışması olan ‘Klasik Kelam Problemleri Açısından Nur Risaleleri’ adlıeser, ‘İlm-i Kelam ve Risale-i Nur’ adıyla ‘Risale-i Nur Enstitüsü’ tarafından yayımlandı. Bu eserin, sadece Bediüzzamanhazretlerinin görüşlerine iltifat etmesi ve herhangi bir yeni tartışmaya zemin hazırlamaması oldukça önem arzetmektedir.
Yorumlama tarzından uzak ancak ana kaynağa ulaşılmasını sağlama amacını güden eser; bir giriş veyedi bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Bediüzzaman Said Nursi hazretlerinin hayatı özet halinde sunulmakta,Nur Risalelerin oluşum aşamaları ve üslubu hakkında kısa değiniler yapılmaktadır.
Sonraki bölümlerde ise; imani meseleler mukayeseye ve yoruma girilmeden, akademik bir anlatımla okuyucununistifadesine sunulmaktadır.
Eserin birinci bölümünü "eşya, haber, bilgi, akıl, vahy, ilham, rüya…" gibi temelkavramlara ayıran Harmancı, eserin ikinci bölümünde "Allah-Kainat-İnsan" denklemi üzerinde durmakta, adeta yıllardırçözülemeyen sırlara ‘Risale’ çözümünü getirmektedir. Özellikle madde, yaratılış ve tabiat kanunlarının yer aldığıbu bölümde aynı şekilde namaz, oruç, zekat, kader, ecel, şeytan, ruh, cin… gibi yoruma açık, yanlış değerlendirilmeyemüsait konulara da dikkat çekilmektedir.
İlahiyat bahisleri, eserin üçüncü bölümünde yer alan ve anlaşılması son derece güç olan bahislerolarak göze çarpmaktadır. Nitekim Allah’ın varlığının ve birliğinin delilleri, Allah’ın sıfatları, isimleri,muhteva ettiği manalar bu bölümde açıklamalarını bulmaktadır. Ne ki; itikadi mezhepler arasında yaşanan yorumlamasorunları, bahsettiğimiz zorlukların haklılığını ispat eder derecededir. Eserin dördüncü bölümünde yer alan vehala bir problem olarak göze çarpan "imanın artıp eksilmesi, tecdid-i iman, küfür alametleri…" gibi konular"İman- Küfür Bahisleri" adı altında incelenmiş, problem gibi görünen bu tür pek çok mesele Bediüzzaman’ıngörüşleri çerçevesinde açıklığa kavuşturulmuştur.
Bilhassa Hz. Muhammed’in (sav) şahsında gerçekleşen hadiselerin açıklandığı Beşinci Bölüm, semavikitaplar, dinler ve mezhepler konularını da içermektedir. Eserin en kapsamlı bölümü olarak göze çarpan bu bölümdede yine Mirac, Kur’an ve felsefe, Vahdet-i vücud, Mu’tezile, Cebriye, Hariciye, Şia, Alevilik, Vehhabilik… gibi kelamiproblemlere haiz bahisler, Nur Risalelerin üstün ve parlak tarzıyla açıklanmaktadır. Nitekim Bediüzzaman hazretlerininnet saptamalarla konulara yaklaşımı sayesinde bu tür nazik meseleler, içinden çıkılmaz sorunlara dönüştürülmedenizah edilmektedir. "Ahirete imanın insan hayatına etkileri, kıyametin kopması, cismani haşir, cennet-cehennem,Allah’ın görülmesi" eserin altıncı bölümünde ve ‘Ahiret’ başlığı altında incelenmektedir.
Eserin son bölümü ise imani meselelerden uzak ve sadece bir kelami problem olarak tanımlanabilecek olan"yönetim" üzerine ayrılmıştır. İmamet, hilafet, meşrutiyet, cumhuriyet, laiklik gibi kavramlara Bediüzzaman’ınöngördüğü tanımlamalarının yanı sıra, son derece güncel olan din ve siyaset arasındaki soyut ilişki yine BediüzzamanSaid Nursi Hazretlerinin saptamalarıyla "itidal" düzeyinde incelenmiştir.
Hz. Muhammed’in (sav) vefatından bu yana süregelen ilmi tartışmaların merkezinde yer alan konularıntitizlikle seçildiği, yorum ve mukayeseye girmeden verildiği bu eserin gerekliliği, özellikle son dönemlerde yaşananİslam üzerine tartışmalarla tartışılmaz hale gelmiştir. Akıl ve mantık ölçülerinden yoksun pek çok derme-çatmafikre "mizan" olabilecek bu esere vesile olan sayın Abdülkadir Harmancı’yı bu noktada tebrik eder, çalışmalarındamuvaffakiyetler dileriz…