Araştırma Teknikleri

Bilimsel Araştırma ve Etkili Yazma Kılavuzu
Tahsin GÜLHAN
Risale-i Nur Enstitüsü Yayınları,
İstanbul 2003, 174 sayfa.
ISBN 975-94179-5-2

Yazı yazmak, düşündüklerimizi yazarak düzgün bir şekilde ifade etmek, belli bir eğitim sürecini ve bilgi birikimini gerektirmektedir. Hele hele, yazılacak yazı belgeye dayalı bilimsel nitelikte bir yazı ise, üst düzeyde araştırma yapma, yazı yazma, dili tüm kurallarıyla kullanabilme vb. hususlarda yeterli kapasiteye sahip olmak gerekir. Kalemle mücadelenin ön plana çıktığı günümüz dünyasında, yazarlık da ciddî bir iş olarak karşımızdadır. Bu nedenle, genç beyinleri bu hususlarda yönlendirecek ciddi çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Bu hafta inceleyeceğimiz eser de yazar adaylarına, yazı yazma ve araştırma teknikleri ile ilgili konularda faydalı olabilecek bir çalışmadır.

Eserde şu soruların cevabı alınmaktadır: Araştırmacı yazar kimdir? Çalışmanın etkili bir biçimde başarıya ulaşması için yazara düşen nedir? Araştırma, okuma, not alma, eleştirel düşünme, bilinçli öğrenme sürecinde bilimsel ve etkili yazmanın ve kaliteli bir yazının gerekleri, araçları, ilkeleri nelerdir? Bir yazar olmak istediğimizde kişisel ve mesleki gelişimimiz, vizyon oluşturma, karar verme ve kariyer planlaması ne anlama gelmektedir?

Altı bölümden oluşan bu çalışmanın birinci bölümü "Araştırma ve Daha Etkili Yazma İhtiyacı" başlığını taşıyor. Daha sonra, "Etkili Yazmanın Neresindeyiz?" başlığı ile, yeterli bilgi ve kaynağa sahip olmak kadar, onu sunmanın da önemine değinen yazar, istenilen etkiyi sağlamak için, "Durum Analiz Denklemi" adını verdiği bir denklemi okuyucuna sunuyor.

Eserin ortaya çıkışında, kişisel kalite ve kişisel gelişimin önemini vurgulayan yazar, elde edilen, üretilen eserin kalitesinin bireylerin kalitesi ile ölçüldüğüne dikkat çekiyor.

"Yazar, bir sorunu ele aldığında bir çözüm önerebiliyor mu?", "Yazılar bir yaraya merhem olabiliyor mu?" soruları ile bir sorunu sorgulayabilmeyi amaçlayan yazar, "Nasıl daha çok okuruz?" sorusunun cevabını araştırdığımızı kabul ederek, çözüme yönelik bir metodu yazar adayı okuyucuya örnek olarak sunuyor.

Yazar olma sorumluluğu hususunda, "Niçin ve kime yazıyoruz?", "Yazan birisi olarak yazma yetkinliğimiz var mı?", "Paylaştığımız fikirlerin muhataplarımızda nasıl bir etki bırakmasını istiyoruz?" soruları ışığında, insanın kendine ve çevresine karşı vazifeleri ve sorumluluğu olan bir varlık olduğuna dikkat çeken yazar, her şeyden önce nerede, nasıl hareket etmemizi sağlayacak olan manevi değerlere tahkiki bilinç düzeyinde sahip olmamız gerektiğini belirtiyor.

Kitabın ikinci bölümü "Düşünmeyi ve Öğrenmeyi Öğrenme Becerisi" genel başlığını taşıyor. Bu bölümde öncelikle büyük bir potansiyele sahip olan beynimizi yeterince kullanamadığımıza dikkat çeken yazar, sorunun beyindeki donanımın hatasından değil, beynimizi yanlış kullanmamızdan kaynakladığını belirtiyor. Ayrıca, mantıksal ve üretici düşüncenin birbirini tamamlamasının önemine değinen yazar, "eleştirel düşünme"nin ne olduğu hususuna değiniyor. Daha sonra eleştirel düşünmenin boyutlarını (aktif olma boyutu, bağımsız olma boyutu, yeni fikirlere açık olma boyutu, fikirleri destekleyen sebepleri ve delilleri sürekli göz önünde tutma boyutu, fikirlerin organizasyonuna önem verme boyutu) yan başlıklar halinde inceliyor.

"Bilinçli Öğrenme Becerisi" başlığı ile bilinçli öğrenme sürecinin aşamalarını (gözlem ve algılama, anlama ve yorumlama, sınama ve uygulama, yansıtma) örnekler göstererek anlatan yazar, "Hayatı Okuma Becerisi" başlığı altında "hayat mektebi"nde yaşayarak öğrenmenin etkili bir yöntem olmakla birlikte, başka kaynaklardan yararlanılmadığı sürece yetersizliğine dikkat çekiyor.

"Nedensellik İlişkisi Kurma Becerisi" başlığı ile her olayın bir sebebi olduğunu ifade eden yazar, bilimsel araştırmalarda sebep-sonuç ilişkisinin temel bir öneminin olduğunu belirtiyor.

"Araştırma Raporu ve Bilimsel Yazma Teknikleri" başlıklı üçüncü bölümde bir araştırmanın yapısı ve bu araştırmada kullanılacak teknikler yer alıyor. Yazar bu bölümde, bir eserin nasıl hazırlanması gerektiği konusunda örneklerle yol göstererek; yazı yazma, not alma, internetten yararlanma, kaynaklara ulaşma vb. hususlarda da okuyucuya faydalı ipuçları veriyor.

Bir Araştırma raporunun yapısının Giriş, Metodoloji, Bulgular ve Yorumlar, Özet, Yargı ve Öneriler olmak üzere dört bölümden oluştuğunu ifade eden yazar, giriş bölümünü problem, hipotez, önem, varsayımlar, sınırlılıklar ve tanımlar bölümlerine ayırarak inceliyor. Metodoloji ise araştırma yöntemi, problem çözümü için gerekli verilerin toplanması, analizi ve yorumlanması işlemlerini içeriyor. Bulgular ve Yorumlar bölümünde de toplanan ham verilerin çeşitli tekniklerle işlenerek çözümlenmesi sonucu bulguların elde edildiği ve bu bulguların da araştırma yapan kişi olarak çeşitli bakış açılarıyla yorumlamamız ve değerlendirmemiz gerektiği ifade ediliyor. "Sonuç bölümü"nde özet, yargı ve öneriler olmak üzere alt bölümlerin yer aldığı gösteriliyor.

Plansız yazı yazılamayacağına dikkat çeken yazar gerçek planın, yazının müsveddesi bittikten sonra bu müsveddelerin yeniden düzenlenmesi safhasında ortaya çıkacağını belirtiyor. Daha sonra bir araştırma yazısının yapısı hakkında bilgi veren yazar, bu bilgilere ulaşılabilecek bilgi kaynaklarından da kısaca bahsediyor.

Bir yazının hazırlanmasında not almanın önemine de değinen yazar, not almayı kolaylaştıracak metod ve tekniklerle beraber; anket, gözlem, mülakat, test ve belge yoluyla bilgi toplama teknikleri hakkında da bilgi veriyor.

Çalışmasında, araştırmacılara kolaylık sağlayacak şekilde, bir yazıda sıkça kullanılan noktalama işaretlerini de kısaca aktaran yazar, ilmi bir yazının zorunluluklarından diyebileceğimiz "Dipnot"ların nasıl gösterileceğini ve bir "Kaynakça"nın nasıl hazırlanacağını örneklerle okuyucuya sunuyor.

Bu bölümün sonunda bilimsel makalenin dilinin nasıl olması gerektiği üzerine duran yazar, bilimsel makalelerde cümlelerin mümkün olduğunca açık, basit ve süssüz olması gerektiğine dikkat çekiyor.

Eserin dördüncü bölümünde yazar, iletişimin tanımı, gerekliliği, kaliteli ve etkili iletişimin nasıl sağlanacağı, iletişim türleri vb. hususlar üzerinde duruyor.

Sözlü ve yazılı iletişimin ilkeleri üzerinde duran yazar, iletişimde genel olarak gözetilmesi gereken ilkeleri şu şekilde ifade ediyor: "Amacın belirlenmesi, yazma ihtiyacının sebebini bilmek", "Belirlenen amaca uygun sözcükler seçmek, cümleler kurmak", "Anlatım biçiminin, mesajın iletileceği muhatabın uygunluğunu gözetmek", "Anlatımın kısa, açık, anlaşılır olmasına özen göstermek", "Yazım kurallarına uygun yazmak", "Yazıyla iletişim kurulan muhataplar üzerinde olumlu etki oluşturmak", "Alıcımızın tecrübe alanına giren kelimeleri kullanmak", "Daha çok somut ve belirgin kelimeler kullanmak", "Kelimeleri alışılmış oldukları anlamda kullanmak" ve "Anlaşılması zor kelimeleri açıklamak."

Beşinci bölümde, "Verimli ve Etkili Olmanın Araçları, Karar Verme ve Problem Çözme, Beyin Fırtınası Tekniğiyle Fikir Üretme, Sebep-Sonuç Diyagramı ile Problem Analizi" genel başlıkları altında, okuma bilinci ve tekniği, okuma programının uygulanması, verimli ve etkili okuma tekniği, sağlıklı karar verme, problem çözme, beyin fırtınası tekniğinin adımları vb. hususlar üzerinde duruluyor.

Yazar adayı okuyucu bu bölümde, işini kolaylaştıracak bir dizi bilgiyle karşılaşır. Bunlar, hızlı okumadan kitap ve dergi seçimine, okuduğumuzu doğru anlama tekniklerinden bir problemin çözümünde nasıl sağlıklı karar verileceğine kadar bir dizi bilimsel ve pratik bilgilerdir. Özellikle, pek az bilinen veya uygulanan beyin fırtınası ile ilgili aktarılanlar dikkat çekicidir.

Eserin son bölümünü, "Mesleki Vizyon Oluşturma" konusu oluşturuyor. Vizyonu, geleceğe yönelik bir kavram, kişinin ümitleri, hayalleri, idealleri, beklentileri ve varmak istediği hedeflerin ortak ifadesi olarak tanımlayan yazar, vizyon oluşturmanın önemini anlatırken, vizyon oluşturabilmemiz için bir şeyleri dert etmemizin ve bir idealimizin olmasının gerekliliğini vurguluyor.

"Kişisel Kariyer Planlaması" hakkında da bilgi veren yazar, kariyer planlamada hedef belirlemenin önemine dikkat çekiyor. Bu hedefleri, kısa, orta, uzun vadeli ve günlük hedefler olarak maddeleyen yazar, bu bölümü "Hedef Belirlemenin İlkeleri" başlıklı, "Aperatif Öneriler" ile tamamlıyor.

Yazar, eserini, eli kalem tutan vizyon ve sorumluluk sahibi herkesi, istedikleri taktirde başarabilecekleri inancıyla yazı yazmaya davet ederek tamamlıyor.

"Araştırma Teknikleri" adlı eser, bilimsel bir araştırma yapmak veya herhangi bir konuda yazarak faydalı olmak isteyen yazar adayları için etkili bir yazma kılavuzu olarak elimizin altındadır. Yazar, bu konuda uzun araştırmalar ve okumalar sonucu ulaşabileceğimiz bilgileri kısa, öz, fakat etkili bir şekilde okuyucuya sunmaktadır. Bu eseri eline alan okuyucu, yazarın da ifade ettiği, başkalarına faydalı olmak, ulvi gayeler için yazmak, bir yaraya merhem olmak hedeflerini kendinden uzak tutarak okumamalıdır. Yazarın da bu eser için amacı, sorumluluk sahibi bir yazar adayına faydalı olmaktır. Biz de eserin bu hususta son derece faydalı olduğu inancındayız.