Fazilet Füruşluk
Küçük bir çocuğun vakar hali sergilemesi, otoriter tavırlar içine girmesi onun yaşından dolayıbelki sevimli gelebilmektedir. Ancak tavırlar ve konum arasındaki uyumsuzluk her haliyle kendini belli etmektedir. 23 Nisanmakamlarına oturan çocuklarda da makamlara uygun tavır sergileme gayretleri sırıtmakta yani genel ahenkten farklı, ayrı,uyumsuz bir görüntü sergilemektedir. Makamların onlara ait olmadığı ve o makamlara uygun olsun diye ortaya konan tavırların"satılık" olmaktan öte geçemediğini her ruh hisseder. Buradaki satılık tabiri belki de kendine ait olmayanbir şeyi pazarlamak, liyakatsizce sahiplenmek gibi kavramları karşılıyor olmalıdır. Kendine ait olmayan makamda oturanbirinin o makamı kendine ait"miş gibi" göstermeye çalışmak yerine, o makamda emanetçi olduğunu, hattakendileriyle hiç alakası olmayan bir makamda geçici olarak oturduğunu ifade eder tavırları daha fıtri, daha uyumlu gözükmektedir.Aslı gizlemeye çalışıp "miş gibi", "mış gibi" olma gayretleri tasannu yani yapmacık halini doğuracak,ruhlarda itici akislerin oluşumuna yol açacaktır. Bu haller masum çocuklarda büyüklere özenmek ve gıpta etmek gibihallerin tezahürü olarak ortaya çıktığı için ve onların kişilik gelişimlerini tamamlayacakları fıtri seyirde lazımolduğu için yapmacıklık, tasannu soğukluğu pek hissedilmez. Bu hal de onlar için bir anlamda fıtridir ve bu yüzdensevimlidir. Ancak, ölçülerini üzerindeki bir makama uzanmak ruh gelişimini tamamlamış olması beklenen yaştakibirinde gurur, kibir, büyüklenmek gibi aslında öyle olmadığı halde büyük"müş gibi" tavır sergilemesineyol açacaktır. Son derece sevimsiz, itici, ruhlara sıkıntı veren bu hal umusuzluktan, ölçülerine uygun olmayan tavırlarısahiplenmekten kaynaklanmaktadır. Muhterem bir hocanın hafif meşrep bir şarkıcı kıyafeti giymesi veya bir dansözün cübbeile sahneye çıkması gibi bir haldir bu. Tavırları ve davranışlar da en az elbiseler kadar kişiye, konuma ve şartlarauyumlu olmalı ve şahsın üzerine oturmalıdır. Aksi takdirde, en güzel şekliyle, satılmak üzere vitrinlerdeki sunimankenlere giydirilmiş elbiseler kadar uyumlu olabilir. Tavırlarını, davranışlarını benimsememiş şekilde, giymeyipsergileyen insanlar bu tavır ve davranışlar güzle bile olsa yapmacıklık ve tasannu gölgesinde çirkinleşmektedir. Butarz bir tebessümün bile nasıl tiksinti verdiğini hepimiz pek çok kez yaşamışızdır. Çocuklarda "özenmek ve gıptaetmek" gibi fıtri bir halin tezahürü olan tavırlar yetişkinlerde "gıpta damarını tahrik etmek" gibiyapmacık bir şekle dönüşmektedir. Bu yönüyle de kişinin kendine ait olmayan tavırları sahiplenmesi vitrindekimankenin üzerindeki elbiselere benzemektedir. Yani temel saik "satmak"tır.
Peki ama fazilet, güzellik, iyilik gibi hallerin insana en iyi oturduğu, en fıtri şekliyle onda tezahürettiği hal hangisidir? Hangi durumda bu haller onda tasannu ve yapmacıklıktın uzaklaşır. Gözü ve görmeyi verip gözüngördüğünü de gören bir Sani-i Zülcelale aittir. Aslında bütün fazilet, güzellik ve iyilikler kulağı veren ve işittiğiniişiten, sevgiyi veren ve onunla seven, yardımseverliği veren ve bu duyguyla yardım eden Odur. Aklımıza gelen ne kadar güzellikvarsa hepsinin gerçek sahibi Odur. Bütün insanlar ve tarihi boyunca insanlık, bütün mana-i harfi ile, sahiplenmeden aynıcinsten özelliklere sahip olmaksızın ifade ederler. Bu şu an okuduğunuz kelimelerin harfleri onların gerisindekimanalara benzer bir ilişkidir. Aynı türden olmadıkları, birinde diğerinin hiçbir özelliği bulunmadığı halde biridiğerini ifade eder, ona ayine olur. İşte, insanın en fıtri, en ihlaslı, en samimi hali güzelliklerin kendine aitolmayıp sadece onlara ayine olduğunu hissettiği ve bunu yaşadığı hal olmalıdır. Yani, benliğe mana-i harfi ilebakabildiği an olmalıdır. Zaten ruh afaktan enfüse, marifetten muhabbete, kesretten vahdete döndüğünde "-mişgibi" "-mış gibi"ler, sınırlar, renkler, teşahhusatlar, tabii özellikler ortadan kalkıp yalnızcamanalar, yalnızca esma, yalnızca O kalacaktır. İmanın hakkalyakîn yaşandığı bu ruhun ve insanlığın zirvesindeiyi-kötü, güzel-çirkin, soğuk-sıcak aynı noktada birleşir. Çünkü kendilerine ait "-miş gibi" gösterdiklerihalleri terk edip adeta silinmekle manaya dönüşüp, esma ifadesi olurlar. Bu tabloyu mülk aleminde idrak için, güneşin,dünya üzerinde, bütün varlıklarda, farklı tonlarda, yedi renkle yansıması ve bu varlıkların yer aldığı zeminin hızlaçevrilmesi ile kendilerine ait "-miş gibi" gözüken özellikleri kaybetmeleri tekrar bir güneş ışığına dönüşmelerinebenzetebiliriz.
İnsanlarda tezahür eden güzellikler iyilikler ve faziletler için de benzer bir durum söz konusudur.Fazilet sahiplenildiğinde, Sahib-i Hakiki’sini yansıtmadığında, ancak vitrinde satılan bir elbise gibidir. "Gıptadamarını tahrik"ten öte bir anlam ve güzellik taşımaz. Hakiki sahibini yansıttığında Ona ayine olduğunda gerçekgüzelliğini ve fıtri halini bulacaktır. Bu haldeki bir fazilet hem sahibini hem de yansıdığı ayineleri ısıtacak veışıtacaktır. Bu güzelliklerin yansıdığı insanlar topluluğu güneşi yansıtan çiçek bahçesi gibi bir güzellikve ahengin temsil zemini olacaktır. Gıpta, kıskançlık, haset gibi ahengi bozacak haller ortadan kalkacak, bir faziletlerahengi ve fazilet şarkısı okunan koro uyumunda kucaklaşacaklar ve teklikler eriyip bütünlük hasıl olacak ve faziletinHakiki Kaynağı’na dönecektir. Bu yüzden fazilet Ona döndürülmeli, Onu ifade etmeli, Ondan olmalı, öyle olduğu belliolmalıdır. Aksi takdirde ihlassız ve satılan bir fazilet insanlardaki fazilet duygusunu dahi zedeleyecek iğreti, yapmacıkbir hale dönüşecektir. Satılmak üzere vitrinde sergilenen pahalı bir elbisenin fakir insanların ruhunda yol açtığıolumsuz haller, toplumun genelinde yol açan bozuk bir ses olacaktır. Kainatın muhteşem korosunun ahenkle çaldığımelodiye çatlak bir ses olarak katılacaktır. Ruhlarda inşirah ve huzura yol açması gereken hal, ihlassızlık, kavga,tartışma ve hatta savaşların nedeni olabilecektir.