Doğum Tarihi
Bediüzzaman Said Nursi hakkında yapılan biyografik çalışmalarda, henüz Miladi takvime göre ortak birdoğum tarihi ortaya konulamamıştır. Hatta biz bu araştırmamız esnasında gördük ki doğru tarihe hiç ulaşılamamıştır.Yani Miladi 1873’le başlayan farklı doğum tarihleri zinciri, düzeltilmek maksadıyla önce 1876 ve daha sonra da 1877 yılınaçekilmiştir. Fakat, bizim Bediüzzaman’ın doğum yılı olarak ortaya koymaya çalıştığımız Miladi 1878 tarihine buzamana kadar ulaşılamamıştır.
Takvim Sorunu
Said Nursi, yaşadığı dönem itibariyle üç ayrı takvimle muhatap olmuştur. Bunlardan ilki HicriTakvimdir. Hicri Takvim, Hz. Peygamberin Mekke’den Medine’ye hicretini milat kabul eden, yani Miladi 622 yılında başlayanve Müslüman Arapların ayın devrelerini esas alarak geliştirdiği bir takvimdir. Bir yıl-ayların gün sayısı toplamınagöre-354 ya da 355 gündür. Türkler de İslam’ı kabul ettikten sonra, 1 Ocak 1926’ya kadar bu takvimi kullandılar.
İkincisi Rumi Takvim(Mali Takvim)’dir. Osmanlı Devletinde, Ay yılı ile güneş yılı arasındaki 11 günlükfarktan kaynaklanan problemleri gidermek maksadıyla, 17. yüzyılın ortalarından itibaren kullanılmaya başlanan Rumitakvim, mali ve idari işlerde ve yazışmalarda kullanılıyordu. Doğum tarihleri de bu tarihe göre kaydediliyordu. Rumitakvim 1926’dan itibaren bütçe dışında bütün resmi işlemlerden kaldırıldı.
Üçüncüsü ise 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanmaya başladığımız Miladi Takvim(Gregoryen Takvimi)’dir.Hz. İsa’nın doğumunu 0(sıfır) kabul eden ve 15 Ekim 1582 tarihinde son şeklini alan bu takvime göre yıl, 365 günesabitlenerek takvimin doğru gitmesi sağlanmıştır.
Hicri, Rumi ve Miladi yıllar arasındaki gün farklılıkları ve artık yıllar nedeniyle, Hicri takvime görebinikiyüzdoksanbeş (1295) ve Rumi takvime göre binikiyüzdoksanüç (1293) olarak kayıtlı olan Bediüzzaman’ın doğumtarihini, bugün kullandığımız Miladi takvime çevirmede yanlış sonuca ulaşmak kaçınılmaz olmuştur.1
Yanlış Tarihler
Doğum tarihiyle ilgili ilk yanlış bilgi 1957 yılında Bediüzzaman’ın talebeleri tarafından neşredilenTarihçe-i Hayat isimli eserde verilmiştir. Bu eserde doğum tarihi Hicri(H)1290-Miladi(M).1873 olarak yer almaktadır.2Hicri 1290’ın Miladi karşılığı 1873 olmakla birlikte3 H. 1290 tarihine başka hiçbir yerde rastlanılmamaktadır.
Bediüzzaman’ ın doğum yılı olarak Hicri 1295’in doğruluğundan şüphe yoktur. Zira hem Bediüzzaman’ınbeyanına göre resmi makamlarca doldurulan kimlik belgelerinde4 doğum yılı olarak bu tarih yer almaktadır,hem de pek çok yerde5 geçen Rumi(R). 1293 tarihinin Hicri karşılığı 1295’tir.6 Yani R.1293 ileH. 1295 arasında sağlama yapılmıştır. Bu iki tarih de doğrudur.
Said Nursi’nin doğum yılı olarak şimdiye kadarki çalışmalarda ulaşılan ikinci yanlış sonuç ise M.1876’dır.7 Bediüzzaman’ın kronolojik olarak hayatının anlatıldığı en önemli kaynaklardan olan, NecmeddinŞahiner’in kaleme aldığı, Bilinmeyen Taraflarıyla Bediüzzaman Said Nursi isimli eserde yer alan bu yanlış, RumiTakvimden Hicri Takvime yapılan tarih çeviriminden kaynaklanmıştır. Zira, Rumi tarih 1293 olarak verilmektedir, ki bu M.1876’yı karşılamamaktadır.8
Doğru tarih nedir peki? Elimizde doğumu gün ve ay olarak gösteren bir bilgi olmadığına göre kabaca yıldanhareketle doğru tarihi yakalamak durumundayız. Bu konuda ulaşılan bir çok kaynak Rumi olarak 1293’ü göstermektedir.Bunlardan en önemlileri Bediüzzaman’ın 26 Eylül 1337 yani 26.09.1921 tarihinde aldığı Hüviyet Cüzdanı9ve yine 17 Teşrin-i evvel 1337 yani 17.10.1921 tarihinde kendi beyanıyla doldurulup Darü’l Hikmeti’l İslamiye reisliğinesunulan özgeçmişidir10. Ayrıca Bediüzzaman’ın talebesi Müküslü Hamza’nın11 ve yeğeniAbdurrahman’ın(Nursi)12 yazdığı tarihçe-lerde de R.1293 tarihi zikredilmektedir. Yine Said Nursi kendieserleri olan Lem’alar13 ve Şualar’da14 doğum tarihini 1293 olarak ifade etmektedir. Tarih Çevirme Kılavuzunabaktığımızda Rumi 01.I.1293 ile 19.X.1293 arasındaki zaman dilimi, Miladi 1877 tarihine karşılık geli-yor. Yani R.1293’ün ilk on ayı M. 1877 yılının içinde yer alıyor. Bu noktadan hareketle doğum tarihini 1877 olarak kabul etmek doğrugibi gelebilir. Ki bunu bazı eserlerde görüyoruz.15
Bediüzzaman’ın Doğum Yılı İçin Doğru Tarih 1878’dir
Ancak, yukarıda zikrettiğimiz M. 1877’yi karşılayan Rumi on ay içinde, Hicri 1295’i bulamıyoruz. H.1295, tam da R. 1293’ün içindeki M. 1877 tarihinin bitiminden beş gün sonra başlamaktadır.16 Yani belgelerlesabit olan R. 1293 ve H. 1295 tarihlerinin Miladi olarak kesiştikleri yıl 1878’dir.17 Bir başka ifadeyle Hicri1295 yılının başladığı 01 Muharrem (R. 24 Kanun-ı evvel 1293) ile Rumi 1293 yılının bittiği 28 Şubat (H. 08 Rebiü’levvel 1295) tarihlerinin kesiştiği Miladi dönem, 05 Ocak 1878 ile 12 Mart 1878 arasıdır.18 Bu durumda BediüzzamanSaid Nursi’nin doğum yılı, her halükarda 1878’dir. Yani Bediüzzaman Said Nursi, 5 Ocak1878 ve12 Mart 1878 tarihleri arasındabir günde dünyaya gözlerini açmıştır.
Umarız bundan sonra yapılacak olan yayınlar bu bilginin ışığı altında Bediüzzaman’ın doğumtarihini doğru bir şekilde yazarlar. Ve yine umarız bu küçük araştırma akademik disiplin altında yapılacak olanbiyografi yada tarihçe-i hayat çalışmaları için bir başlangıç olur.